De opkomst en ondergang van Rita Verdonk

Met Rita Verdonk en JP Balkenende vertrekken de laatste belangrijke politici van het LPF-tijdperk uit de actieve politiek. Voor JPB is dat op een persoonlijk drama uitgelopen, dat voorkomen had kunnen worden als hij lering had getrokken uit de lessen die Rita Verdonk de laatste jaren op minstens even dramatische wijze aan het Binnenhof ten beste gaf.
De wijze waarop Verdonk de afgelopen vijf jaar opereerde zal een klassiek voorbeeld worden hoe het niet moet. Na haar succes als mediagenieke minister (parlementair en wetgevend was het een heel stuk minder) dolf ze nipt het onderspit bij het gevecht om het leiderschap van de VVD. Toen ze bij de daaropvolgende verkiezingen meer dan 600.000 voorkeursstemmen kreeg, meer dan lijsttrekker Mark Rutte, steeg de machtswaan haar definitief naar het hoofd. De wijze waarop ze in een achterzaal van een horecagelegenheid naast het Binnenhof de revolutie predikte binnen haar partij, leidde er uiteindelijk toe dat ze door haar partij uit de fractie en de partij werd gezet. Het oprichten van een eigen politieke beweging, in navolging van Geert Wilders, leek in eerste instantie een recept voor succes. Fouten in de opbouw en een verwarde PR braken haar beweging in de knop. De gemeenteraadsverkiezingen lieten een opleving zien, met het verwerven van zestig zetels in een redelijk aantal gemeenten, maar dat bleek woensdag inderdaad niet meer dan het verwerven van PVV-stemmers, die liever het surrogaat TON steunden dan de VVD. Ook in Twenterand was dit duidelijk het geval.
Evenzeer als de opkomst van het fenomeen Verdonk een kwestie van imagobuilding was, is haar ondergang veroorzaakt door blunders vergelijkbaar met de slimmigheden die haar groot hadden gemaakt. Inhoudelijk bleek TON de afgelopen jaren weinig bij te dragen aan de Nederlandse politiek. Haar programma voor de verkiezingen van vorige week bevatte zeker interessante punten, maar toen had ze het zowel bij electoraat als media al ruim verbruid. Haar klacht donderdag, dat ze door de media goeddeels genegeerd was in de campagne was onterecht. Ze kreeg niet minder aandacht dan partijen als SGP en PvdD, die daar op objectieve gronden zeker meer recht op hadden. Haar laatste kans, in het voorprogramma van het afsluitende lijsttrekkersdebat, liet ze verloren gaan doordat ze vakkundig werd ondergeschoffeld door lijsttrekker Kees van der Staaij van de SGP. Op de vooravond van de verkiezingen gaf Verdonk nog aan te geloven in 10 zetels, ik moest bij het horen van deze woorden denken aan de minister van voorlichting van Irak. Deze zei, terwijl de Amerikaanse raketten naast hem insloegen, dat ze de de vijand bijna verslagen hadden en dat deze op de vlucht was geslagen.
Trots op Nederland kreeg wel nog wat steun in haar eigen gemeente Pijnacker-Nootdorp. Met 1,5 procent haalde ze daar het hoogste percentage. In totaal brachten 400 mensen hun stem op haar uit. Overigens is het nog maar de vraag of Rita Verdonk er blij mee zal zijn. De afdeling Pijnacker-Nootdorp van haar partij heeft namelijk besloten zich af te splitsen van de landelijke partij. Dat heeft de lokale fractie laten weten. Naar verluidt gaat de afdeling uit de woonplaats van Rita verder onder de naam GemeenteBelangen, maar “what’s in a name."
Wat er nu verder met TON zal gaan gebeuren is onduidelijk. Mogelijk kwijnt de partij langzaam weg, zoals ook de LPF in een enkele gemeenteraad nog bestaat. Een deel van haar aanhangers zal vermoedelijk op termijn overstappen naar de PVV, al zal dat zeker niet gebeuren vóór de volgende Gemeenteraadsverkiezingen, en lijkt het waarschijnlijk dat de PVV streng zal selecteren. Rita Verdonk heeft nu aangegeven wel minister te willen worden voor de PVV. Dat je daarmee je eigen achterban in de kou laat staan is voor haar kennelijk geen punt. Ook hier kiest zij dus voor het eigenbelang boven het partijbelang. Het zal je partijleider maar zijn? Gelukkig wijst Wilders de open sollicitatie van Verdonk af. Wat de plaatselijke afdeling van deze beweging nu zal gaan doen is nog niet duidelijk althans daar stond nog niets van te lezen op de site. Maar dat kan ook nog wel even duren, want daar roepen ze de kiezers nog op vooral te gaan stemmen op 3 maart 2010 dus zo actueel zijn ze daar niet.
Over vier jaar weet niemand meer wat TON was, en is mevrouw Verdonk waarschijnlijk al lang vergeten. Haar lot is dat van een echte populiste zonder consistent beginselprogramma en zonder strategie voor de opbouw van haar partijorganisatie. Treurig, maar onvermijdelijk.