Bezuinigen: maar niet ten koste van onze zelfstandigheid

De discussie barst weer los over de zin van het aantal bestuurslagen in Nederland. Zeker gezien de noodzakelijke bezuinigingen is dit (weer eens) een hot item. De manier waarop er in Nederland bestuurd moet worden, zal de komende weken regelmatig onderwerp van gesprek worden in de (televisie)debatten met de lijsttrekkers van de diverse politieke partijen. Maar het klopt dat er belangrijke besparingen kunnen worden behaald door het aantal bestuurslagen te verminderen. Er wordt gesproken over het terugbrengen van het aantal ministeries tot negen en een halvering van het aantal Kamerleden. Provinciale Staten en/of Waterschappen kunnen samengaan of zelfs opgeheven worden. Op gemeentelijk niveau kan de gemeentelijke herindeling verder worden aangescherpt of een gewestelijke samenwerking worden aangegaan gebaseerd op de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr). In deze blog beperk ik mij over de zaken die mogelijk voor de gemeente Twenterand van belang kunnen zijn.

Als er niets verandert zal op termijn ook de gemeente Twenterand niet kunnen ontkomen aan een nieuwe herindeling en op (moeten) gaan in bijvoorbeeld de gemeente Almelo. Er zijn scenario’s waarin zelfs gesproken wordt over een gewest Twente. Het is duidelijk dat er in beide varianten van de zelfstandigheid van Twenterand niets meer overblijft. Natuurlijk heeft schaal vergroting ontegenzeggelijk voordelen maar zijn er geen andere oplossingen om hier wel van te profiteren, zonder de eigen zelfstandigheid op te geven? Ja er zijn mogelijkheden die zeker waard zijn om onderzocht te worden.

Twenterand moet samenwerking zoeken bij min of meer gelijksoortige gemeente in de directe omgeving met één gemeenschappelijk doel: Samenwerken volgens het SETA-concept als vorm van shared services.
Deze vorm van samenwerking zou misschien mogelijk zijn met Wierden, Rijssen, Hellendoorn en Ommen. Misschien een mooie opdracht voor Bernard Kobes om eens te onderzoeken wat zo’n WORTH project waard is, na zijn vertrek als waarnemend burgemeester?

Begrippen
Een shared service is "een resultaatgericht interorganisationeel samenwerkingsverband, al of niet samengebracht in één organisatie-eenheid, dat tot taak heeft om diensten aan te bieden op het gebied van een bepaalde ondersteunende functie (bijvoorbeeld inkoop of juridische diensten) of op het vlak van beleidsontwikkeling of uitvoering aan afzonderlijke partnerorganisaties, op basis van een overeenkomst." Volgens deze definitie is een shared service mogelijk in de private of in de publieke sector. Een afgeleide van dit concept is: SETA (Samen en toch apart) en dit is uitsluitend ontwikkeld voor de publieke sector. Het SETA-concept impliceert het op vrijwillige basis delen van ambtenaren door een aantal gemeenten, waarbij het politiek bestuur blijft bestaan en projectmatig werkt door opdrachten te verstrekken. Het doel van de samenwerking staat voorop en de structuur is een afgeleide kwestie.

De uitwerking van SETA is geconcentreerd of gedeconcentreerd mogelijk.
In de geconcentreerde vorm is sprake van samenwerking waarbij opdrachten gaan naar één groot facilitair bedrijf. In de praktijk komt die stap nog niet vaak voor omdat het politieke bestuurders hiervoor aan durf ontbreekt. Er bestaat in de Nederlandse politieke cultuur ook geen traditie op dit vlak. Vaak start SETA beperkter en is verder ‘ingroei’ mogelijk.
Binnen een gedeconcentreerde vorm doet de ene gemeente onderwijstaken, de tweede sociale zaken, de derde ICT, enz. Welke die taken zijn, is afgesproken bij de start. De gemeente met een gemeenschappelijke taak neemt de ambtenaren op het betreffende gebied uit de andere gemeenten op detacheringsbasis in dienst. De aansturing vanuit de partnergemeenten geschiedt door een coördinatieorgaan van politieke bestuurders. Immers, er moet afgesproken worden wie welke opdracht wanneer vervuld wil zien. Ook moet de vraag beantwoord worden of men tot maatwerk (afzonderlijke opdrachten) komt of confectie (een gemeenschappelijke opdracht).

De kern van SETA is als volgt te omschrijven.

1. Het eigen gemeentebestuur blijft volgens ‘Samen en toch apart’ (SETA) in stand. Het primaat van de politiek blijft dus ook overeind.

2. De gemeentelijke dienstverlening aan burgers blijft gewoon ter plaatse bestaan. Het is niet nodig te komen tot werken in één gebouw maar het kan eventueel wel.

3. Elk dagelijks gemeentebestuur wordt bijgestaan door een hoogwaardig maar klein bestuursapparaat dat het bestuur bijstaat in haar omgang met de samenleving en dat bestuursopdrachten formuleert. Elke gemeenteraad blijft beschikken over een eigen griffie.

4. Een deel van de taken kan vanuit een (virtuele) centrale ambtelijke organisatie worden uitgevoerd die voor meerdere gemeentebesturen werkt. Daarbij valt te denken aan beleidsontwikkeling, uitvoering en dus ook aan handhaving. Zo kunnen ambtenaren in geval van participerende gemeenten gezamenlijk de begrotingen opstellen, personeelsbeleid ontwikkelen, juridische kwesties behandelen, de inkoop verzorgen of handhaving verbeteren.

5. Iedere gemeente houdt de eigen beleidsverantwoordelijkheid, ook voor het financieel beleid en beheer. De samenvoeging en dus opschaling van de rest van de ambtelijke apparaten van de samenwerkende ambtelijke organisaties kan geschieden in een (virtueel) facilitair bedrijf (FB).

Het SETA concept is zeker waard om nader bestudeerd te worden en wordt reeds op een aantal plaatsen met succes toegepast. Op deze wijze kunnen we als gemeente Twenterand, niet alleen aanzienlijke kosten besparen, maar door de verregaande samenwerking is de zelfstandigheid van onze gemeente de komende decennia's in ieder geval gewaarborgd. Dat is toch precies wat we willen?

Nadere uitleg over het SETA concept op www.samenentochapart.nl